MIΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΙΣ AΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

MIΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΙΣ AΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Υπάρχει κάτι γύρω απο τις μέλισσες που γοητεύει τους ανθρώπους ανά τους αιώνες. Η υπερφυσική τους αίσθηση στην τάξη και την ακρίβεια, το οτι  προσαρμόζονται σε οτι δήποτε και στα πάντα, οπως και πολλά άλλα χαρακτηριστικά , προσφέρουν μια ανεξάντλητη πηγή ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης και για τον επαγγελματία μελισσοκόμο με τις 2000 κυψέλες του, αλλα και για τον ερασιτέχνη με τις λίγες του κυψέλες σε μια γωνία του κήπου.

Η επιτυχία στην μελισσοκομία στηρίζεται κατα κύριο λόγο στην εφαρμογή κάποιων ορθών και λογικών αρχών στην εποχιακή διαχείρηση. Η διαχείρηση πρεπει να συνοδεύεται με την γνώση των πλεονεκτημάτω και μειονεκτημάτων ορισμένων κοινών μεθόδων που χρησιμοποιούνται απο τους μελισσοκόμους.

Προφανώς η προσέγγιση του επαγγελματια μελισσοκόμου θα πρέπει να είναι διαφορετική απ'αυτή του ερασιτέχνη, παρ'όλα αυτά υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές στη διαχείρηση των μελισσών που ούτε ο ένας ούτε ο άλλος μπορεί να αγνοήσει. Ποιες ειναι λοιπον αυτες οι βασικές αρχές που συνήθως παραμελούνται στα εγχειρίδια της μελισσοκομίας?

Υπήρχε μια εποχή, όχι πολλά χρόνια  πριν, που δινόταν μεγάλη αξία σε συγκεκριμένες μεθόδους διαχείρησης, οι οποίες ήταν βασισμένες σε μια παντελή αγνόηση της αληθινά θαυμάσιας οργάνωσης και των σοφά ισορροπημένων αλληλεπιδράσεων που ρυθμίζουν τις δραστηριότητες ενος σμήνους μελισσών . Η πείρα όμως, έχει δείξει οτι τέτοιες παρεμβάσεις και τέτοια έλλειψη των βασικών εκτιμήσεων, όχι μόνον συνηθως  αποτυγχάνουν στο να αποφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, αλλα και αποδεικνύονται αρκετά βλαβερές για τα σμήνη. Μάλιστα, αν δεν υπήρχε αυτή η εκπληκτική ικανότητα της μέλισσας να ξεπερνά και να προσαρμόζει τον εαυτό της στις πιο απροκάλυπτες, αναίτιες παρεμβάσεις πολλών καλόβουλων επιστατών(μελισσοκόμων), η επιτυχία στην μελισσοκομία θα αποδεικνυόταν πολύ πιο δύσκολη απ'οτι είναι. Υπάρχει αδιαμφησβήτητα κάποια αλήθεια στο συμπέρασμα οτι σε πολλές περιπτώσεις ενα σμήνος  θα παράγει  ένα πλεόνασμα και χωρίς την παρέμβαση του μελισσοκόμου.

Μερικές απο αυτές τις αρχές ειναι: όσο μπορούμε, να σεβαστούμε το απαράβατο του βασικού μηχανισμού της ζωής του σμηνους, συγκεκριμένα, στην γονοφωλια. Η επέκταση του γόνου, η αφαίρεση των σφραγισμένων  απο γύρη κεριθρών  για να επιταχυνθει η  αύξηση τού γόνου την άνοιξη, το διεγερτικό τάισμα, κάθε μη-αναγκαία εξέταση και ενόχληση,πρεπει να  είναι αυστηρά απαγορευμένα και να μην έχουν θέση στη διαχείρησή της μελισσοκομιας. Έμφαση επίσης πρεπει να δίνεται στην ελάχιστη χρήση καπνού, όχι παραπάνω απ'όση χρειάζεται. Πράγματι, η σωστή χρήση του καπνού για τον ελεγχο των μελισσών είναι τέχνη.

Οπουδήποτε ασκείται η μελισσοκομία με σκοπό το κέρδος, το στοιχείο του χρόνου, σε κάθε βήμα ή κάθε τρόπο που αποτελεί ένα σχέδιο διαχείρησης, θα πρέπει αναγκαστικά να παίξει σημαντικό ρόλο. Στην ουσία οι οικονομικές απολαβές θα εξαρτηθούν σημαντικά απο μια λεπτομερή και εξονυχιστική εξέταση και εκτίμηση του χρόνου που απαιτεί η κάθε λειτουργία. Κάθε μηχανισμός και απλοποίηση η οποία εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια, είναι ύψιστης σημασίας στην επαγγελματικη μελισσοκομία. Ο σχεδιασμός των διαφόρων εργαλειών, αλλα ακόμα και το είδος μέλισσας που χρησιμοποιούμε, θα έχει αποφασιστική επίπτωση στον χρόνο που θα χρειαστεί να αφιερώσουμε στο σμηνος κατα την διάρκεια μιας εποχής. Η αθροιστική επίπτωση μιας συγκεκριμένης ενέργειας, η οποία επαναλαμβάνεται ίσως και εκατό φορές τη μέρα κατα την δραστήρια περίοδο της μελισσοκομιας, είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας για τον επαγγελματία μελισσοκόμο. Όπως συμβαίνει συχνά, φαινομενικά ασήμαντα περιστατικά φανερώνουν πληροφορίες μεγίστης σημασίας και μεγάλων επιπτώσεων.Εδω  σαν παραδειγμα,θα ηθελα να μεταφέρω ενα συμβάν απο το βιβλίο του μοναχού Ανταμ "Η Μελισσοκομια στο μοναστηρι Μπακφαστ".

Όταν  έθεσαν υπεύθυνο του μελισσοκομικού τμήματός στο μοναστηρι Μπακφαστ το 1919 τον Μοναχο Adam , ήταν σε μια περίοδο που η μελισσοκομία στη χώρα αυτή αντιμετώπιζε μια σειρά βαρυσήμαντων προβλημάτων. Η ασθένεια " Isle of Wight",(Τραχειακή Ακαρίαση) όπως ήταν γνωστή τότε, είχε ξεκάνει όχι μόνο την παλιά Αγγλική μέλισσα, αλλα και κατα μεγάλο ποσοστό, τον τρόπο με τον οποίο ασκούνταν η μελισσοκομία μέχρι τότε. Η μελισσοκομία έπρεπε αναγκαστικά να επαναπροσανατολιστεί και να προσαρμοστεί στις νέες καταστάσεις. Οι ιδέες και πεποιθήσεις του παλιού καιρού, που πριν την καταστροφή της παλιάς ιθαγενούς μέλισσας είχαν ένα βαθμό δικαίωσης, πλέον δεν έστεκαν. Η Ιταλική μέλισσα, που τώρα είχε σφετεριστεί μια σχεδόν αδιαμφισβήτητη κυριαρχία, λόγω της υψηλής αντίστασής της στον ιό που αποδείχθηκε μοιραία για την ιθαγενή μέλισσα, δεν μπορούσε να διαχειρισθεί με τον ίδιο τρόπο που ήταν διαχειρήσιμο το προηγούμενο γηγενές είδος. Όπως πολύ συχνα συμβαίνει, οι παλιοί μελισσοκόμοι είχαν μεγάλη δυσκολία στο να δεχθούν και να προσαρμοστούν στις νέες καταστάσεις που τους επιβλήθηκαν. Ήταν ευρέως διαδεδομένο εκείνον τον καιρό οτι η μη-ιθαγενής μέλισσα, όπως και οι ξένες μέθοδοι μελισσοκομίας, ήταν αρκετά ακατάλληλες για τις συνθήκες που επικρατούσαν στις Βρετανικές Νήσους. Αυτές οι απόψεις, στις οποίες υπήρχε απόλυτη πεποίθηση, ήταν βασισμένες σε μια παρανόηση. Απο την άλλη, ακόμη κι ο πιο ριζοσπαστικός μελισσοκόμος δεν μπορούσε να φανταστεί τις εξελήξεις που επιφύλασσε το μέλλον. Για παράδειγμα, το 1906 ένας μελισσοκόμος στη γειτονιά αυτή, απέσπασε απο ενα σμηνος, με μια διασταυρωμένη βασίλισσα , ένα πλεόνασμα 160 lb.(80 κιλα περιπου), που τότε θεωρείτω ρεκόρ. Όμως,  το 1920, ηταν χρονιά που το μοναστηρι εβγαλε έναν γενικό μέσο όρο μελιου όχι λιγότερο απο 192 lb(95 κιλα περ)παραγωγης, και ατομική απόδοση που ξεπερνούσε τα 3 cwt(300 lb)=150 κιλα περιπου. Παρ'οτι οι υψηλές  αποδόσεις ανα  κυψελη ηταν σχετικά συνήθεις, ο γενικός μέσος όρος παραγωγης, κατα την πάροδο κάποιων ετών, είναι αυτός που μετράει.

Μέχρι το 1920 τα σμηνη του μοναστηριου ήταν  όπως ήταν τότε η παράδοση, σε μια κυψελη 10 πλαισιων γονοφωλιας της Αγγλικης Εθνικης Κυψελη. Γνώριζαν οτι  ένας  γονοθάλαμος αυτής της χωρητικότητας ήταν αρκετά ανεπαρκής για την περισσότερο γόνιμη Ιταλική μέλισσα και ειδικά την διασταυρωμένη. Έτσι οι Ιταλικές μέλισσες δεν είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν την μέγιστη αποικιακή τους δύναμη και την μέγιστη δυνατή ικανότητα τους στο μάζεμα μελιού. Πράγματι, ο αυστηρός περιορισμός δημιούργησε πρόωρη ασφυξία, που με τη σειρά του μείωσε κι άλλο την δυνατότητα στο μάζεμα μελιού τέτοιων αποικιών. Αλλα η παράδοση και οι συμβατικές απόψεις της τότε εποχής ήταν αποφασιστικά αντίθετες στη χρήση δύο γονοθαλαμων.

Το φθηνόπωρο του 1920 τοποθετήσαν δοκιμαστικά ενα σμηνος σε δύο γονοφωλιες, που είχε μέσα περίπου 40 lb(20 κιλα περιπου) αποθέματος. Την επόμενη άνοιξη το σμηνος αυτο ήταν πολύ μπροστά απο τα αλλα σμηνη που ξεχειμώνιασαν με 10 πλαισια. Η ανοιξιάτικη παραγωγη αυτου του σμηνουςξεπέρασε τις πιο αισιόδοξες προσδοκίες τους και μέχρι να ανθίσουν τα λειβάδια, κάλυψε τις 2 γονοφωλιες και ήταν έτοιμο για το πρωτο πατωμα. Εκτός απο το να του να βαζουνε τα πατωματα όποτε χρειαζόταν και που εφθασαν τα έξι, αυτο το σμηνος δεν απαίτησε καθόλου δουλειά καθ'όλη τη διάρκεια της περιόδου. Μέχρι το τέλος Ιουλίου καταλάμβανε δύο γονοφωλιες, έξι πατωματα και υψώνονταν σαν φάρος πάνω απο τις υπόλοιπες κυψέλες. Όντως αποδείχθηκε φάρος, όχι μόνο με την συμβολική έννοια, αλλα και με μια σοβαρή πρακτική έννοια. Τους έδειξε, όχι μόνο την τροπή και την κατεύθυνση που θα έπρεπε να ακολουθήσει η μελισσοκομία , αλλα επίσης υποδείκνυε και τα βράχια και τις αμμοσύρτες, οι οποίες πολύ συχνά οδηγούν σε ναυάγιο, στην σύγχρονη μελισσοκομία. Δεν μπορούμε να παρεμβαίνουμε όποτε θέλουμε στην υψηλά οργανωμένη ζωή ενος σμηνους  χωρίς τιμωρία.

Αυτο το σμηνος ήταν φυσικά το τέλειο παράδειγμα, αλλα η επίδοσή του σε καμία περίπτωση δεν ήταν υπερβολική. Αυτή το σμηνος τους εδωσε 11/2 cwt.= (150 lb η 75 κιλα)χωρίς καθόλου κόπο ή χρονοβόρα προσοχή- δηλαδη έβγαλε επιπλέον 40 lb (20 κιλα) απο το γενικό μέσο όρο της χρονιας. Όταν εγινε η  ερώτηση : Ποιός ήταν ο λόγος αυτής της απροσδόκητης επιτυχίας? Δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία οτι η απάντηση βρίσκεται στην μεγαλύτερη κυψέλη, ή πιο σωστα, στον απεριόριστο χώρο αναπαραγωγής που παρείχε η χρήση των δύο γονοθαλαμων και η αφθονία αποθέματος για τον χειμώνα.

Αυτοί οι δύο παράγοντες μαζί, ο απεριόριστος χώρος αναπαραγωγής και τα άφθονα αποθέματα, επέτρεψαν την ανενόχλητη ανάπτυξη του σμηνους την άνοιξη, χωρίς οποιοδήποτε είδος διεγερτικού ταϊσματος. Αλλα, ο άφθονος αναπαραγωγικός χώρος, και μια αφθονία αποθέματος δεν θα έπιαναν τόπο χωρίς μια πρώτης τάξεως βασίλισσα αποδεδειγμένης γονιμότητας, και χωρίς μια ρατσα μελισσων  γνωστή για τις ικανότητες της στο μάζεμα μελιού. Παρ'όλο την καλή βασίλισσα, το σμηνος αυτο δεν θα είχε βγάλει ούτε ενα κιλο παραπάνω μέλι απο τα άλλα , εαν δεν ήταν παρόντες και οι άλλοι παράγοντες. Απο την άλλη, γνωρίζουμε απο πικρή εμπειρία, οτι χωρίς μια πρώτης τάξεως βασίλισσα, όλοι οι άλλοι παράγοντες είναι ανώφελοι, μάλιστα μπορούν να γίνουν και μειονέκτημα. Συν τοις άλλοις, γνωρίζουμε οτι σε ενα σμηνος, αν του δοθούν οι κατάλληλες συνθήκες, όχι μόνο θα παράγει περισσότερο μέλι, αλλα θα το παράγει με ελάχιστη εργασία και χρόνο απο μέρους του μελισσοκόμου.

Συνοψίζοντας : αυτό το περιστατικό μας παρέχει μια βαθμίδα αξιών, μια λίστα προτερεοτήτων, για επιτυχή και οικονομικά ασφαλή μελισσοκομία. Πρώτον: πρέπει να έχουμε μια μέλισσα που να μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της σύγχρονης μελισσοκομίας. Δεύτερον: χρειαζόμαστε ένα είδος κυψέλης με ένα γονοθαλαμο αρκετού μεγέθους ώστε να δίνει τη δυνατότητα στο σμηνος να φτάσει την μεγαλύτερη δυνατή ικανότητά του στο μάζεμα μελιού. Τρίτον: ο μελισσοκόμος θα πρέπει πάντα να προσέχει τα ένστινκτα και την άριστα ανεπτυγμένη οργάνωση της μέλισσας.